Pagtitibi o Constipation: sanhi, sintomas, at gamot

Ang constipation o pagtitibi sa Tagalog ay isang gastrointestinal condition kung saan nahihirapan ang katawan na mailabas ang dumi. Maituturing na may constipation ang isang tao kung isa o dalawang beses lang siyang nakakadumi sa isang linggo, at kung matigas at tuyo ang kanyang dumi.

Sa kabuuan, hindi naman delikado ang constipation. Sa katunayan ay maraming tao ang nakakaranas ng paminsan-minsang pagtitibi. Subalit, kung napapadalas na ang kaso ng constipation, mas mabuting magpakonsulta na sa doktor para mabigyan ng tamang treatment. Ito ay para hindi makahadlang ang constipation sa mga pang-araw-araw na gawain at para rin maiwasan ang mga komplikasyon.

Ano ang mga Sanhi ng Constipation?

Nakakaranas ng constipation ang isang tao kapag masyadong mabagal ang paggalaw ng dumi sa digestive tract. Dahil dito, hindi nailalabas kaagad ang dumi na siya namang nagiging dahilan ng pagtigas at pagkatuyo nito.

Ilan sa mga dahilan ng pagbagal ng bowel movement ang mga sumusunod:

• Kakulangan sa tubig
• Kakulangan sa fiber
• Pagbabago sa diet
• Kakulangan sa physical activity
• Matagal na pag-upo o paghiga
• Pagpigil sa pagdumi

Meron ding mga gamot na pwedeng magdulot ng constipation. Pangkaraniwan din ang constipation ang mga babaeng buntis, at mga babaeng kapapanganak pa lamang.

Pagdating naman sa mga pagkain at inumin, ang mga sumusunod ay pwedeng magdulot ng pagtitibi:

• Saging
• Kape at iba pang inuming may caffeine
• Gluten na madalas matatagpuan sa kanin, mga tinapay, pasta, at iba pa
• Karneng baboy at baka
• Alak
• Tsokolate
• Gatas
• Pagnguya ng chewing gum

Ano ang mga Sanhi ng Chronic o Paulit-Ulit na Constipation?

Kapag paulit-ulit ang nararanasang constipation, hindi na ito dahil lamang sa lifestyle habits o diet. Madalas, may underlying conditions ang pasyente na siyang nagdudulot ng paulit-ulit na pagbagal ng bowel movement.

Ilan sa mga pwedeng magdulot ng chronic constipation ang:

• Colon cancer
• Rectal cancer
• Pagkakaroon ng bara sa large intestine (colon)
• Pagkipot ng large intestine o bowel stricture
• Paghina ng mga nerve sa bituka
• Paghina ng mga nerve na may kinalaman sa bodily functions
• Paghina ng mga pelvic muscle
• Multiple sclerosis
• Parkinson’s disease
• Injury sa spinal cord
• Diabetes
• Hypothyroidism 
• Hyperparathyroidism
• Irritable bowel syndrome
• Rectocele

Minsan ay pwede ring magdulot ng constipation ang stress at mga mental health condition katulad ng depression.

Ano ang mga Sintomas ng Constipation?

Ang pinakakaraniwang mga sintomas ng constipation ay ang pagdumi nang hindi hihigit sa tatlong beses sa isang linggo at pagkakaroon ng tuyo at matigas na dumi.

Ilan pa sa mga sintomas ng pagtitibi ang:

• Hirap sa pagdumi
• Pakiramdam na hindi mailabas lahat ng dumi
• Pakiramdam na parang may pagbabara sa bituka
• Abdominal cramps
• Pananakit ng tiyan
• Pagiging bloated ng tiyan

Kung nakakaranas ng mga sintomas na ito sa loob ng nakalipas na 3 o 4 na buwan, pwede na itong maituring na chronic constipation.

Ano ang Gamot sa Constipation?

Para mawala ang constipation, kailangan bumalik sa normal ang bowel movement. Malaking tulong dito ang mga laxative, na sa kabutihang palad ay madaling mabili sa mga botika. Tandaan na maraming klase ng laxative at iba-iba rin ang epekto ng mga ito. Depende sa iyong sitwasyon, pwedeng mas maging effective ang isang uri ng laxative kaysa sa iba.

Ilan sa mga halimbawa ng laxative ang mga sumusunod:

• Stool softener. Kagaya ng unang nabanggit, isang pangunahing sintomas ng constipation ang pagkakaroon ng matigas na dumi. Para mapalambot ang dumi at mapadali ang paglabas nito, pwedeng uminom ng stool softener. Ang gamot na ito ay may kakayahang magpalambot ng dumi sa pamamagitan ng pagkuha ng tubig galing sa mga bituka.
• Osmotics. Ang mga osmotic ay uri ng gamot na nagpapataas ng dami ng fluid na pino-produce ng mga bituka. Dahil prosesong ito, nasi-stimulate ang mga bituka at unti-unting bumabalik sa normal ang bowel movement. Isang popular na osmotic ang milk of magnesia.
• Stimulants. Katulad ng mga osmotic, pinapagalaw ng mga stimulant ang mga bituka para mailabas ang dumi. Ang kaibahan ng dalawa ay ang uri ng paggalaw na naidudulot nito sa mga bituka. Sa mga stimulant, nagco-contract ang mga bituka para mapagalaw ang laman nito.
• Fiber supplements. Isa sa mga sanhi ng constipation ay ang kakulangan sa dietary fiber, na nag-a-absorb ng tubig at nagpapalambot sa dumi. Ilan sa mga pwedeng inumin na fiber supplement ang psyllium at methylcellulose.
• Suppositories. Ang mga suppository ay uri ng gamot o paraan ng pagbibigay ng gamot sa pamamagitan ng pagpapasok ng isang maliit na bagay sa isang bahagi ng katawan katulad ng daluyan ng ihi o kaya ay ng rectum o tumbong. Ang mga suppository na ginagamit para sa constipation ay madalas na may lamang lubricant at carbon dioxide. Ang lubricant ay nagpapadulas sa dumi at daanan ng dumi, samantalang ang carbon dioxide naman ay nagpapagalaw sa bituka.

Kung hindi naging mabisa ang mga nabanggit na gamot, pwedeng mag-reseta ang doktor ng mga gamot katulad ng lubiprostone o plecanatide, na kumukuha ng dagdag na tubig galing sa katawan at dinadala ito sa mga bituka.

Meron ding mga peripherally acting mu-opioid receptor antagonist, na mabisa para sa constipation na dulot ng mga opioid.

Para sa malulubhang kaso ng constipation o kaya ay constipation na dulot ng matinding blockage sa bituka, pwedeng mag-rekomenda ang mga doktor ng surgery. Madalas ay tinatanggal lamang ang isang bahagi ng large intestine, pero may mga kaso rin na kailangan nang tanggaling ang kabuuan ng colon.

Paano Maiiwasan ang Constipation?

Ang magandang balita ay madaling maiwasan ang constipation sa pamamagitan ng healthy lifestyle habits. Narito ang ilang mga tips:

• Kumain ng mga pagkaing mataas ang fiber content. Bukod sa mga prutas at gulay, maganda rin para sa bowel movement ang beans at whole grain. Ang ideal na dami ng fiber sa pang-araw-araw na diet ay 14 hanggang 15 grams kada 1,000 calories. Kung hindi sanay ang iyong katawan sa high-fiber diet, unti-untiin ang pagdadagdag ng mga fiber-rich food sa mga kinakain para hindi mabigla ang tiyan.
• Bawasan ang pagkain ng mga processed food at dairy products.
• Uminom ng maraming tubig.
• Huwag pigilan ang pagdumi kung nararamdaman na ito. Huwag din madaliin ang pagdumi.
• Sikaping magkaroon ng regular schedule ng pagdumi. Kung maaari, gawin ito tuwing pagkatapos kumain.

Malaki rin ang maitutulong ng regular exercise sa bowel movement. Ito ay dahil nasi-stimulate din physical movement ang muscle activity sa mga bituka. I-target na makapag-ehersisyo ng kahit 30 hanggang 45 minuto bawat araw.

Samantala, para makatulong sa mas mabilis na pagdumi, subukang tumuntong sa isang mababang stool habang nakaupo sa inidoro. Ang pinakamagandang posisyon ay kung saan mas mataas ang level ng tuhod kaysa sa balakang, dahil ipinupwesto nito ang mga bahagi ng katawan para sa mas mabilis na paglabas ng dumi.

Sino ang Pwedeng Makaranas ng Constipation?

Lahat ng tao, kahit mga sanggol, ay pwedeng magkaroon ng constipation. Pagdating naman sa risk factors, may mga bagay na pwedeng magpataas sa posibilidad na makaranas ng pagtitibi. Ilan sa mga ito ang:

• Pagiging babae, lalo na kapag buntis
• Pagiging older adult, dahil natural na bumabagal ang paggalaw ng mga bituka habang tumatanda
• Hindi pag-inom ng sapat na tubig at kakulangan ng fluids sa katawan
• Kakulangan ng fiber sa diet
• Pag-inom ng ilang klase ng gamot katulad ng mga antacid na may aluminum o calcium, diuretics, iron supplements, at anti-convulsant o gamot sa seizure

Meron ding tinatawag na traveler’s constipation o vacation constipation, kung saan nahihirapan dumumi ang isang tao dahil nagbago ang kanyang schedule at naiba ang kanyang mga kinakain. Minsan din ay may hesitation sa paggamit ng banyo, katulad ng mga nasa eroplano o tren kaya’t hindi nailalabas agad ang dumi at naiipon ito.

Ano ang mga Komplikasyon ng Constipation?

Kung paulit-ulit nakakaranas ng constipation at hindi ito naagapan, pwede itong mauwi sa mas malalang kondisyon katulad ng mga sumusunod:

• Hemorrhoids. Ang hemorrhoids o almoranas ay isang kondisyon kung saan namamaga ang mga ugat sa paligid ng pwet dahil sa paulit-ulit na matinding pag-iri para mailabas ang dumi. Kapag matindi na ang damage sa mga ugat, nagdudulot ito ng pagdurugo. Minsan din ay nagkakaroon ng blood clot, na nangangailangan ng tamang medical procedure para maalis nang ligtas.
• Fecal impaction. Kapag naipon na nang husto sa rectum ang dumi, wala na itong lugar para makagalaw at tuluyan nang hindi makalabas.
• Fecal at urinary incontinence. Sa kabilang banda, kapag punong-puno na ang large intestine ng dumi, pwedeng maapektuhan ang control ng isang tao sa paglabas ng kanyang dumi. Humihina rin ang mga muscle sa pelvic floor, kung kaya involuntary na lumalabas ang ihi kasabay ng mga biglaang kilos katulad ng pag-ubo o pagbahing.
• Rectal prolapse. Dahil sa paulit-ulit na matinding pag-iri, may pagkakataon na lumalabas sa pwet ang bahagi ng rectal lining.

Kailangan Bang Pumunta sa Doktor Kung May Constipation?

Kadalasan ay hindi naman kailangan ng medical checkup kung may constipation. Pwede itong lumipas sa pamamagitan ng pag-inom o paggamit ng mga over-the-counter na gamot, pagkain ng mga ma-fiber na pagkain, at/o pag-inom ng mas maraming tubig.

Subalit, kung sakaling maranasan ang mga sumusunod, magpakonsulta sa doktor para mabigyan ng tamang treatment:

• Walang bisa ang mga over-the-counter na gamot
• May dugong sumasama sa dumi
• Masyadong matagal ang nararanasang constipation
• Pagsusuka o pagkahilo kasabay ng constipation
• Matinding pananakit ng tiyan o ibabang bahagi ng likod
• Bumababa ang timbang

Mahalagang paalala: Ang lahat ng impormasyong nakalahad dito ay para lamang sa pagbabahagi ng kaalaman at ‘di dapat ituring bilang professional medical advice. Ugaliin pa rin kumonsulta sa iyong doktor bago uminom o gumamit ng kahit anong gamot.