Ang ihi ng isang tao ay binubuo ng maraming uri ng waste material na nakahalo sa tubig at urea, isang kemikal na produkto ng paghahalo ng nitrogen at protein kapag na-metabolize na ang mga ito. Kapag mas marami ang waste material sa ihi kaysa tubig at urea, mahihirapan ang mga bato o kidney na alisin ang mga bagay na ito.
Higit pa rito, posibleng humalo ang mga waste material sa mga kemikal at mineral katulad ng calcium, oxalate, phosphate, at xanthine. Ito ang dahilan kung bakit nabubuo ang mga bato sa bato o kidney stones.
Ano ang kidney stones?
Ang kidney stones ay ang mga crystal na resulta ng pamumuo ng mga kemikal at mineral na hindi naalis o na-filter ng mga kidney. Kadalasan, nananatili lang ang mga kidney stone sa mga bato pero may mga pagkakataon din na bumababang kusa ang mga maliliit na bato sa bato sa mga ureter at sumasama sa ihi.
Kung hindi maalis ang mga bato sa bato, pwede itong magdulot ng pagbabara. Dahil dito, maiipon sa mga kidney ang ihi. Pwede rin itong maipon sa tubong nag-uugnay sa bato at pantog (ureter), pantog (bladder), at daluyan ng ihi palabas ng katawan (urethra). Ang sitwasyong ito ang nagdudulot ng pananakit ng puson at pananakit kapag umiihi.
Ano ang sintomas ng kidney stones?
Kung maliit pa lamang ang mga kidney stone, hindi ito nagdudulot ng mga kapansin-pansing sintomas. Katulad ng unang nabanggit, pwedeng mailabas ang mga kidney stone kasabay ng ihi kung hindi pa naman malubha ang kondisyon.
Kapag naging mas malaki na ang mga kidney stone, saka na makakaramdam ang pasyente ng mga sumusunod na mga sintomas:
- pananakit ng tagiliran, lalo na sa lugar malapit sa mga kidney
- pananakit ng likod, sa ibaba ng mga tadyang (ribs)
- pananakit ng ari kapag umiihi
- pagiging kulay brown, pink, o pula ng ihi
- pagiging cloudy ng itsura ng ihi
- madalas na pag-ihi na mas kaunti o mas marami sa nakasanayan
- pagkakaroon ng mabahong amoy ng ihi
- lagnat
- pagsusuka
Tandaan na pwedeng magpalipat-lipat ng lugar at mag-iba ang intensity o tindi ng pananakit na nararamdaman kapag meron kang kidney stones. Ito ay dahil pwedeng lumipat o gumalaw ang kidney stones sa iba-ibang bahagi ng iyong urinary tract.
Ano ang sanhi ng kidney stones?
Maraming posibleng sanhi ang mga kidney stone katulad ng kakulangan sa pag-inom ng tubig at labis na timbang. Sa katunayan, mas at-risk magkaroon ng kidney stones ang mga taong obese. Isa ring dahilan ng pagkakaroon ng bato sa bato ang pagkonsumo ng mga pagkaing maraming asin o asukal, maging ang mga matataas ang protein content.
Nakakasama rin sa mga kidney ang sobrang pag-e-exercise dahil sa sobrang pagpapawis, na madalas ay nauuwi sa mas mababang urine production. Dahil dito, hindi nailalabas ng katawan ang mga sobrang kemikal at mineral na dahilan naman ng pamumuo ng mga kidney stone.
Panghuli, meron ding mga sakit na nagpapataas ng risk ng pagkakaroon ng mga kidney stone, katulad ng Crohn’s disease, gout, at diabetes.
Ano ang mga Uri ng Kidney Stones?
May apat na uri ng kidney stones batay sa kung ano ang sanhi ng kondisyon. Ito ang mga sumusunod:
Calcium Oxalate Stones
Ito ang pinaka-karaniwang uri ng kidney stones, kung saan naghahalo ang calcium at oxalate sa ihi. Matatagpuan ang oxalate sa iba-ibang uri ng nuts at maging sa tsokolate. Meron ding mga prutas at gulay, katulad ng avocado, orange, okra, at patatas, na mataas ang oxalate content. Pwede ring tumaas ang calcium at oxalate levels sa katawan kung mataas ang levels ng iyong vitamin D.
Uric Acid Stones
Kapag mataas ang iyong uric acid levels, pwede itong magdulot ng pamumuo ng mga bato sa bato. Ang pangunahing dahilan ng mataas na concentration ng uric acid sa katawan ay ang mga pagkaing mayaman sa purine, katulad ng mga shellfish at lamanloob o organ meat. Madalas na namamana ang ganitong uri ng pamumuo ng kidney stones.
Cystine Stones
Isa pang uri na hereditary o namamanang uri ng pamumuo ng kidney stones ay ang cystine stones. Ito ay dulot ng kondisyong cystinuria, isang metabolic disease kung saan naglalabas ang mga kidney ng sobrang amino acids na cystine, arginine, lysine, at ornithine. Ang mga amino acids na ito ang naiipon at namumuo bilang kidney stones.
Struvite Stones
Ang struvite stones ay dulot ng mga impeksyon sa upper urinary tract. Kapag madalas kang magkaroon ng urinary tract infection o UTI, mataas din ang risk na mamuo ang mga struvite stone sa iyong mga kidney. Kung hindi maaagapan, mabilis na lalaki ang mga struvite stone ang magdulot ng matinding sintomas.
Ano ang Gamot sa Kidney Stones?
Kapag maagang na-detect ang kidney stones, pwede pa itong mailabas kasama ng ihi sa pamamagitan ng pag-inom ng tubig. Sa maraming pagkakaton, makakaramdam ang pasyente ng pananakit at discomfort kapag sumama na ang kidney stone sa ihi. Sa kabutihang palad, hindi naman ito mauuwi sa permanenteng injury sa iyong urinary tract. Pwede ring uminom ng regular na painkiller para mabawasan ang pananakit.
Sa kabilang banda, kung sobrang laki na ng mga kidney stone o kaya ay bumara o na-stuck ang mga ito sa mga bahagi ng urinary tract, kailangan na nito ng surgery para matanggal. May mga preventive treatment din na pwedeng ibigay sa mga pasyenteng mataas ang risk na paulit-ulit na magkaroon ng kidney stones.
Narito ang ilang mga gamot at treatment options na ginagamit para sa kidney stones:
Iba-ibang Uri ng Gamot
Pwedeng magbigay ang iyong doktor ng iba-ibang uri ng gamot para i-manage ang mga sintomas ng kidney stones, katulad ng pananakit ng tagiliran, pagkahilo, at pakiramdam na parang nasusuka (nausea). Pagdating sa mga painkiller, hindi ipinapayo ang ibuprofen sa mga may diabetes at hypertension dahil pwedeng magdulot ang gamot na ito ng mas mataas na risk ng kidney failure.
Isa ring gamot na ibinibigay sa mga may minor case ng kidney stones ang mga pamparelax ng ureter. Ito ay para mas mabilis na makalabas ang kidney stones kasabay ng ihi.
Ureteroscopy
Ang ureteroscopy ay isang minimally invasive surgical procedure kung saan inilulusot ang isang ureteroscope sa iyong urethra papunta sa pantog at papasok sa baradong ureter. Sa pamamagitan ng ureteroscope, makikita at pwedeng alisin ang mga kidney stone sa pamamagitan ng pagpulot ng mga ito. Kapag merong laser ang ureteroscope, pwede rin nitong “barilin” ang mga kidney stone para lumiit ang mga ito at mas madaling mailabas kasama ng ihi.
Shockwave Lithotripsy
Isa ring uri ng minimally invasive surgical procedure ang shockwave lithotripsy (SWL), kung saan gumagamit ng sound waves para mabasag ang mga kidney stone. Kapag sapat na ang liit ng mga kidney stone, mas madali na itong mailabas sa katawan. Ang SWL ang pinaka-recommended na procedure para sa mga batang merong kidney stones.
Percutaneous Nephrolithotomy
Kapag sobrang dami o laki na ng mga bato sa bato at hindi na kakayanin ng ureteroscopy o SWL ang mga ito, pwedeng irekomenda ng doktor ang tinatawag na percutaneous nephrolithotomy. Ito ay isang procedure kung saan gumagawa ng maliit na hiwa o incision sa iyong likod, kung saan naman ipinapasok ang isang probe. Ang probe na ito ang bumabasag at humihigop sa mga kidney stone na tila parang vacuum cleaner.
Pagkatapos ng operasyon, nilalagyan ng stent ang urethra para manatili itong naka-stretch at mas maging madali ang pag-ihi. Makalipas ang 7 hanggang 10 araw, aalisin na ang stent. Kung hindi na kakayanin ng mga nabanggit na procedure ang kaso ng kidney stones, kailangan nang magsagawa ng tinatawag na open stone surgery.
Paano Ko Malalaman Kung Meron Akong Kidney Stones?
Para mabigyan ng tamang lunas ang kidney stones, dapat munang makumpirma kung ito nga ang kondisyon o may iba palang sakit ang pasyente. Ilan sa mga paraan para ma-diagnose ang kidney stones ang mga sumusunod:
- Urine test, kung saan magsa-submit ng sample ng ihi sa isang laboratoryo para makita kung gaano karami ang mga oxalate at iba pang substance na bumubuo sa mga kidney stone. Ginagamit din ang urine test para makita kung may impeksyon ang pasyente sa kanyang urinary tract.
- Blood test, kung saan pinag-aaralan ang dugo ng pasyente para malaman kung merong mga kemikal o iba pang bagay na pwedeng magdulot ng kidney stones.
- Imaging test, katulad ng CT scan, ultrasound, at X-ray. Sa tulong ng mga ito, makikita kung nasaan at gaano kalaki ang mga kidney stone ng pasyente. Batay sa impormasyong ito, makakapagbigay ng nababagay na treatment plan ang mga doktor.
Paano Maiiwasan ang Kidney Stones?
Sa kabutihang palad, pwedeng maiwasan ang pamumuo ng kidney stones. Kahit ang mga may mataas na risk ay maraming magagawa para hindi magkaroon ng sakit na ito. Narito ang ilang tips:
- Uminom ng maraming tubig para hindi dumami ang waste products sa ihi. Para sa mga adult, sikaping makainom ng 2 litrong tubig sa isang araw.
- Bantayan ang kulay ng ihi para malaman kung dehydrated o maraming waste product ang ihi. Kapag dark ang kulay ng ihi, indikasyon ito na marami nang naipong waste product. Ang ideal na kulay ng ihi ay light yellow hanggang clear na parang tubig.
- Bawasan ang pag-inom ng mga inuming maraming asukal at pampatamis na gawa ng high-fructose corn syrup.
- Kumain ng mga prutas at gulay na nagpapababa ng acidity ng ihi. Kapag mataas ang acidity ng ihi, mas mataas din ang risk na mamuo ang mga chemical at mineral crystal sa ihi.
- Bawasan ang pagkonsumo ng mga pagkaing mataas ang salt content, katulad ng mga chichirya, instant noodles, at mga processed meat.
Magbawas ng timbang. Para sa mas healthy na pagpapapayat, kumonsulta sa iyong doktor o nutritionist.
Ano ang mga Komplikasyon ng Kidney Stones?
Kung hindi magagamot kaagad ang kidney stones, pwede itong magdulot ng mga komplikasyong katulad ng permanent injury sa ureter at urethra. Pwede ring tumindi nang tumindi ang pananakit na nararamdaman ng pasyente, hanggang sa makasagabal na ito sa kanyang araw-araw na pamumuhay.
Sa mga malulubhang kaso, nagkakaroon ng sepsis ang isang taong may kidney stones. Ang sepsis ay tinatawag ding “blood poisoning.” Dulot ito ng isang impeksyon na nagti-trigger ng chain reaction sa katawan na kumakalat sa dugo at sumisira pa lalo sa ibang mga tissue. Ang pagkakaroon ng kidney stones ay isang pangkaraniwang kondisyon. Sa katunayan, 1 sa 10 tao ang nagkakaroon ng bato sa bato nang kahit isang beses sa kanilang buhay. Mabuti na lang at maraming pwedeng gawin para maiwasan ito, at para gamutin ito bago pa man lumala.