Madalas na dahilan sa pagbisita ng mga tao sa doktor ay ang paghingi ng gamot sa sipon. Bilyun-bilyong katao ang nagkakaroon ng sipon at maari itong umulit nang mahigit isang beses kada taon. Ito ang pinakapangkaraniwan na nakahahawang sakit hindi lamang sa Pilipinas kung hindi sa buong mundo kaya ito ay tinatawag na common cold sa Ingles.
Mahirap balewalain ang sipon lalo na’t napakadali at dalas nating magkaroon nito. Minsan pa nga ay mas ikinagugulat pa ng nakakarami kapag hindi sila nagkaroon ng sipon sa loob ng isang taon. Maari nating sabihin na inaasahan na natin ang sipon lalo na kapag may matinding pagbabago sa lagay ng panahon.
Gayunpaman, hindi ito ang tama at nararapat na gawain. Mayroon pa ring mga masamang epekto ang sipon at maari itong magdulot ng iba’t-ibang komplikasyon sa ating kalusugan. Mas mabuti pa ring gamutin at iwasan ang sipon kahit pa tingin natin ay hindi ito dapat ikabahala.
Kaya naman para sa mga taong madalas nagkakasakit at nangangailangan uminom ng gamot sa sipon, kami ay magbibigay ng samot-saring impormasyon at payo na maaring makatulong sa iyong sitwasyon. Ipagpatuloy lamang ang pagbabasa sa artikulong ito upang lumawak ang iyong kaalaman tungkol sa karaniwang sakit na ating tinatawag na sipon.
Sinu-sino ang mas madalas nagkakaroon ng sipon?
Lahat naman tayo ay maaring magkaroon ng sipon dahil wala itong pinipili pero may mga pili pa rin na tao na mas mataas ang tsansa na magkaroon ng sipon. Ang mga taong ito na nakalista sa sunod na bahagi ay kailangan mas maging maingat upang maiwasan ang sipon at kung ano pang sakit.
- Bagong panganak na sanggol Ang bagong panganak na sanggol ay lapitin ng iba’t-ibang klaseng sakit katulad ng sipon lalo na sa unang apat hanggang anim na linggo ng kapanganakan. Ito ay dahil hindi pa tuluyang gumagana ang immune system ng mga sanggol at wala pa silang buong depensa sa mga mikrobyo. Upang maiwasan ang sipon—o kahit ano pang sakit—sa sanggol, importante na sila ay pasusuhin. Ang pagpapasuso ay nagbibigay sa kanila ng antibodies na tumutulong labanan ang germs. Mahalaga ring i-sterilize ang mga bote na kanilang ginagamit, ilagay sa pridyider ang gatas kapag hindi ito kailangan, at agad ibigay ang maligamgam na gatas bago pa ito matubuan ng bakterya.
- Batang may edad 4 – 6 Sa edad na 4-6, ang mga bata ay kadalasan nang pumapasok sa eskwelahan o kaya nama’y iniiwan sa day care center kung saan maari silang mahawaan ng sipon. Natural na mausisa ang mga bata kaya’t hindi ito maiiwasan. Mahilig silang mangalikot ng mga bagay at kung anu-ano na lamang ang hinahawakan. Ang maari lang gawin sa panahong ito ay siguraduhing masigla at malusog ang bata. Mabuti rin na sanaying siyang maghugas ng kaniyang kamay bago kumain o kaya nama’y pagkatapos makipaglaro sa mga kaibigan.
- Estudyanteng nakatira sa dormitoryo Ang mga estudyanteng malayo sa kanilang tahanan at nakatira sa mga dormitoryo ay mas lapitin din ng sipon dahil marami silang kasama sa ilalim ng isang bubong. Ibigsabihin nito’y iisang espasyo lamang ang kanilang ginagalawan at madalas pa’y nagagamit nila ang kagamitan ng isa’t isa. Maari ring hindi sila nakakakain ng maayos at madalas kulang ang kanilang tulog dahil nga sila’y nag-aaral at hindi na naiisip alagaan ang kanilang sarili. At dahil naman wala sila sa kanilang mga tahanan ay walang ibang tao na maaring magasikaso sa kanila.
- Nakakatandang may edad 65 pataas Hindi na rin nakakagulat na ang mga taong edad 65 pataas na ay mas madalas magkaroon ng sipon. Bukod pa dito, kadalasan din ay mas matagal ang durasyon ng kanilang mga sakit. Isa lamang ang dahilan nito at ito ay ang panghihina ng kanilang mga immune system. Mahirap man, maari pa ring maiwasan ang sipon sa pamamagitan ng paginom ng maraming tubig, pagpapahinga, at pageehersisyo.
- Mga may mahihinang immune system Bukod sa edad, maari ring humina ang immune system kapag ang tao ay may iba pang sakit tulad ng AIDS, sumasailalim ng chemotheraphy o kaya nama’y kakatapos lang operahan. Maari rin namang mahina na ang immune system sa pagkapanganak pa lamang. Ang mga taong ito ay may mataas na tsansa na magkaroon ng sipon kaya’t kailangan ay laging updated ang kanilang mga vaccines, may malusog na diyeta, at nakakakuha ng sapat na pahinga.
Sanhi, Sintomas at Epekto ng Sipon sa Katawan
Araw-araw naman na naglalabas ng mucus o malabnaw na sipon ang ating mga sinus sa ilong. Ito ay isang mahalagang proseso na kailangan upang mapanatiling basa ang loob ng ating ilong at malinis ang nilalanghap nating hangin.
Ngunit tuwing tayo’y may sipon ay nagkakaroon ng pagbabago sa produksyon ng mucus at dumodoble at sumusobra ito. Ang mga karaniwang sanhi nito ay:
- Allergens – Isa sa mga madalas na sanhi ng sipon ay ang pagpasok ng allergens sa ating mga ilong at ang pagdulot nito ng allergy. Kabilang sa mga allergens na ito ay ang alikabok, usok, balahibo ng mga hayop, at pollen ng bulaklak.
- Virus – Ang rhinoviruses ang pinakakaraniwang virus na sanhi ng sipon at ito’y nakapapasok sa ating mga katawan gamit ang atin bibig, mata, at ilong. Kumakalat din ito gamit ang hangin sa tuwing ang taong may sakit ay umuubo, sumisinga o nagsasalita.
- Bakterya – Maari ring sanhi ng sipon ang impeksyon ng bakterya sa loob ng ilong. Kapag bakterya ang sanhi ng iyong sakit, asahan na ang iyong sipon ay makapal at kulay berde o dilaw.
Ilang araw matapos madapuan ng mga allergens, virus o bakterya ay lalabas na ang mga sintomas ng sipon. Malalaman mong nagkaroon ka na ng sakit at kailangan mo na ng gamot sa sipon kapag naranasan mo ang mga sumusunod na bagay:
- Baradong ilong
- Patuloy na pagsinga
- Pangangati ng lalamunan
Maari rin namang maranasan ang mga sumusunod na sintomas, ngunit ibigsabihin nito ay medyo malala na ang iyong sakit at hindi na lamang ito sipon:
- Pag-ubo
- Lagnat
- Sakit ng ulo
- Pagkawala ng gana kumain
- Pamamaga ng lalamunan
- Pananakit ng kalamnan (muscles)
Ang pangkaraniwang sipon ay may dalawang epekto sa ating katawan. Ito ay natural lamang at hindi dapat ikabahala bukod na lamang kung may iba pa itong kaakibat na sintomas na hindi wala namang kaugnayan sa pagkakaroon ng sipon. Ang dalawang epektong ito ay:
- Pagkawala ng pang-amoy – Madali namang intindihin kung nawawala o humihina ang ating pang-amoy tuwing tayo ay may sipon. Dahil nga barado ang ating sinuses, hindi nakakaabot sa ating mga utak ang mga molecules na may dala ng aroma o amoy.
- Pagkawala ng panlasa – Hindi lamang ang dila at bibig ang kailangan upang matikman ang mga pagkain, kailangan din ang tulong ng ilong. Matindi ang koneksyon ng ating pang-amoy at panlasa kaya kapag nawala ang una ay nadadamay na rin ang pangalawa.
Mga Paraan Para Protektahan ang Sarili sa Sipon
Sa katotohanan ay walang direktang paraan para maiwasan ang sipon marahil dahil hindi madaling iwasan ang mga sanhi nito na allergens, virus, at bakterya. Ngunit hindi naman ibigsabihin nito ay hahayaan na lang nating madapuan tayo ng mga bagay na ito at umasa na lamang sa gamot sa sipon. May mga maaari pa rin naman tayong gawin upang proktektahan ang ating mga sarili at ito ay:
- Maghugas ng kamay – Gumamit ng sabon at tubig tuwing naghuhugas ng kamay at gawin ito sa loob ng 20 segundo. Nararapat din na ituro ang importansya ng paghugas ng kamay sa iyong mga anak o kaya nama’y nakababatang kapatid para hindi sila dapuan ng kung anu-anong sakit. Kung wala namang sabon o tuwig, sapat na ang alcohol o sanitizer.
- Iwasan hawakan ang iba’t ibang bahagi ng katawan kapag marumi ang kamay – Gaya nga ng nabanggit kanina nakakapasok ang mga allergens, virus, at bakterya sa ating katawan mula sa ilong, bibig, at mata kaya iwasan kalikutin ang mga bahaging ito kapag marumi ang iyong kamay.
- Huwag gumamit ng gamit ng iba – Hindi mo alam kung sino sa iyong mga kasama mo ang may sakit o may dalang virus na maaring maging sanhi ng sipon kaya mabuti nang iwasan ang paggamit ng kanilang mga baso o kutsara. Kung kailangan, lagyan ng label ang iyong mga gamit para hindi ito magamit ng iba.
- Lumayo sa mga taong may sakit – Malinaw naman sa lahat na kailangan lumayo sa mga taong may sakit ngunit hindi naman ito maiiwasan pag ikaw ang naatasang mag-alaga sa taong may ubo o sipon. Pero hangga’t maari, bawasan ang oras na ikaw ay nasa piling ng isang taong may sakit.
- Alagaan ang sarili – Isa sa mga pinakaepektibong paraan para maprotektahan ang sarili sa sipon at kung ano pang sakit ay ang pag-alaga sa sarili. Kumain ng tama, mag-ehersisyo, magpahinga, at i-manage ang iyong stress nang maayos.
Simple lang naman ang kailangan gawin para maprotektahan ang sarili sa sipon. Hindi na rin naman sikreto ang mga paraang ito ngunit marami pa rin ang hindi nakakagawa nito. Pero kung hindi mo talaga ninanais na magkaroon ng sipon, sundin lang ang mga nakalista sa itaas at siguradong kakaunting beses mo na lamang kakailanganing uminom ng gamot sa sipon.
Mga Dapat Gawin Upang Maiwasan ang Pagkalat ng Sipon
Pagkatapos naming mailahad ang mga paraan kung paano maprotektahan ang sarili sa sipon, ibabahagi naman namin ang mga dapat gawin ng mga taong mayroon nang sipon. Sa oras na tayo’y magkasipon, may mga kailangan tayong gawin para maiwasan ang pagkalat nito at hindi natin mahawaan ang ating mga mahal sa buhay. Ang mga gawaing ito ay:
- Manatili na lamang sa bahay at huwag nang pumasok sa opisina o eskwelahan.
- Iwasan ang pisikal na kontak tulad ng pakikipagkamay at pagyakap sa iba.
- Lumayo sa mga tao kapag kailangan suminga o umubo.
- Gumamit ng tissue kapag sumisinga o umuubo. Maigi rin na magsuot ng medical mask para hindi kumakalat ang mga bakterya at virus mula sa bibig at ilong.
- Hugasan ang kamay pagkatapos suminga at umubo.
- I-disinfect ang mga hinawakang bagay tulad ng mga hawakan ng pinto at gadget.
Ang pinakamagandang gawin tuwing ikaw ay may sipon ay lumayo sa ibang tao na maari mong mahawaan. Hayaan mo na munang mawala ang iyong sakit bago ka muling makihalubilo sa iba kung ayaw mo na sila rin ay uminom ng gamot sa sipon.
Iba’t-Ibang Lunas at Gamot sa Sipon
Maraming gamot sa sipon na pwedeng mabili over-the-counter tulad na lamang ng decongestants pero mahalagang malaman ng karamihan na ang mga gamot na ito ay hidni talaga nagkapagpapagaling ng sipon. Hindi rin nito napapaikli ang durasyon ng sipon. Ang tanging nagagawa ng maga ito ay binabawasan ang mga sintomas ng sipon.
Higit pa doon, ang mga gamot na ito ay hindi dapat ibigay sa mga sanggol at batang may edad na 4 pababa lalo na kung walang payo ng doktor.
Bukod sa pag-inom ng gamot sa sipon, ang iba pang mabisang paraan para mabawasan ang mga sintomas ng sipon ay ang pagpapahinga, pag-inom ng maraming tubig at pag-iwas sa ibang inumin tulad ng alak, kape, at softdrinks. Maari din namang uminom ng mainit na sabaw o salabat—mga mabisang lunas sa sipon. Para naman mawala ang sore throat o ang pangangati at pamamaga ng lalamunan, subukan magmumog ng mainit na tubig na may asin.
Sa kasalukuyan, wala pa ring aktwal na gamot sa sipon. Ang pwede lamang gawin ay hintayin itong mawala ng kusa at bawasan ang sintomas gamit ang mga nabanggit sa taas. Labas doon ay wala nang iba pang pwedeng gawin at gamot na maaring inumin para tuluyang mapuksa ang mga virus sa katawan na nagdudulot ng sipon.
Gamot sa Sipon Mula sa The Generics Pharmacy
Kung ikaw ay mayroong sipon at hindi mo na nakakayanan ang mga sintomas nito, tumungo lamang sa pinakamalapit ng branch ng The Generics Pharmacy at bumili ng decongestants tulad ng Neozep o Decolgen. Ang mga gamot na ito ay magluwag ng iyong baradong ilong at magpapagaan ng iyong damdamin—maaari niyong tingnan ang mga produkto sa pag-click sa link na ito.
Mayroon ding gamot para sa lagnat, sore throat, at kung ano pang sintomas na kaakibat ng iyong sipon. Siguraduhin lamang na tamang uri ng gamot ang iyong binibili at hindi ito makakasama sa iyong karamdaman. Para matiyak na tama ang iyong iniinom na gamot, agad na kumonsolta sa doktor at humingi ng nararapat na reseta. Ang prosesong ito ay napakahalaga lalo na kung ang may sakit ay sanggol, nakatatanda o buntis.
Laging tandaan na walang tiyak na paraan upang maiwasan o magamot ang sipon. Nakakaakit man na balewalain ang sakit na ito, kailangan pa rin natin itatak sa ating mga utak na nakasasama pa rin ito sa ating kalusugan. Kaya’t ugaliin na nating alagaan ang ating mga sarili at pati na rin ang ating mga mahal sa buhay para tayo’y magkaroon ng proteksyon mula sa pangkaraniwang sakit na sipon!